Mikabat na sa 71 ka patayng lawas sa tawo ang narecover sa landslide sa Masara, Maco, Davao de Oro. Upat niini parte lamang sa lawas ang nahipos. Kini matud pa sa buhatan sa goberno local sa Maco petsa 13 sa Pebrero 2024.
Nahimo nang pabalik-balik nga panghitabo sa Davao de Oro kining malubong nga buhi ang tawo, pamilya o komunidad.
MINAHAN SA DAVAO DE ORO
Matud pa sa records sa Mines and Geoscience Bureau naay 13 ka giilang ginagmay o “Minahang Bayan” nga naa sa Davao de Oro ug Davao Oriental. Ug kadaghanan niining mga naa sa Davao de Oro makita sa Monkayo, Maco ug Pantukan. Gawas sa mga gagmayng minahan anaa ang Apex Mining Co., ug dugang oang lima ka dagkung mining corportaions nga anaay MPSA (Mineral Production Sharing Agreement) permits. Ilawom niini gitugtan sila nga magkubkob (explore, extract and develop) hangtud sa lima ka ektarya.
NO-BUILD ZONE
Matud pa sa MGB ang Masara deklaradong No-Build Zone tuungod kay aktibong nagalihok ang yuta ug mga bato sa lugar sukad pa tuig 2008 human sa pagtoon sa ahensya ilawom sa Department of Environment and Natural Resources (DENR). Sa usa ka online nga inter-agency press briefing gibutyag kini ni MGB-Davao Geosciences Division chief Beverly Brebante. Ug dugang pa sa pamahayag niini, gipasayod ang local nga kagamhanan kalabot sa maong findings ug nagrekomendang ibalhin ang komunidad nga nanimuyo sa mas luwas nga lugar.
Apan ang Masara landslide dili ang unang panghitabo. Sa milabayng sobra dekada na daghan nang nakalas nga kinabuhi tungod sa mga landslides sa mga mining sites sa bukirang bahin sa Monkayo, Pantukan ug Maco sa probinsya sa Davao de Oro.
MGA PANGHITABO
Ang Davao de Oro nagtala na ug daghang insidente sa pagkamatay sa daghang tawo tungod sa landslaide sa mga mining sites o sa sulod sa area of operation sa minahan. Usa niini mao ang nahitabo sa milabayng tuig 2012 sa Enero diin 36 ka patayng lawas ang nakaplagan ug lain pang dili moubos sa 40 ang gikatahong wala na hikit-I pa. Nahitabo kini sa Sitio Diat Uno, Napnapan, Pantukan, Davao de Oro.
Dugang pa nga niadtong Mayo 18, 2009 dili moubos 27 ka kinabuhi nga kadaghanan niini mga minero ang nakalas ug 18 ang angol sa nahitabong landslide usab sa samang Barangay ug sikbit dapit. Laing 13 ka tawo usab ang namatay tungod sa landslide resulta sa walay hunong nga ulan niadtong Abril 22, 2011 usab mipadahili say uta sa Sition Panganason, Barangay Kingking.
Tuig 2011 bulan sa Agosto laing 3 usab ka minero ang namatay sa landslide sa mining area sa lungsod sa New Bataan, Davao de Oro ug lain pang 5 ka kinabuhing namatay sa Barangay Diwalwal, Monkayo, Davao de Oro sa bulan sa December 2011. Lain pa usab ang gikatahong 11 ka tawo ang namatay usab sa samang hinungdan sa Mount Diwata o Diwalwal sa Monkayo usab. Matud pa sa mga balita dili moubos 50 ka tawo na ang namatay sa landslides resulta sa sige ug kusog nga pag-ulan sukad 2005 hangtud 2007.
EPEKTO SA BAGYONG PABLO
Kung mahinumduman sa panahon sa bagyong Pablo dakung damyos ang nahiaguman sa Mindanao. Matud pa mitala ug 1,067 patay, 834 missing ug P37 billion nga kantidad sa imprastraktura ug agrikultura.
Ang kanhing Compostela Valley o Davao de Oro karon ang nagtala nga pinakadaghang patay nga 612. ug ang Davao Oriental adunay 395 nga lista sa patay, nga kadaghanan gikan sa baybay nga mga dapit sa Cateel ug Baganga nga gitugpahan sa bagyong Pablo. Dili usab moubos ug 128 nga patay ug 450 ang missing.
Timailhan nga dili gyud layo ang relasyon o hugot ang relasyon sa nagkagagrabe nga Krisis sa Kinaiyahan, mina ug padayong pagguba sa Kinaiyahan.
Kini nga mga tala, nahimong istatistika na lang sa damyos ang mga kinabuhi.
TULUBAGON
Nga posibleng ang makita nga hinungdan sa kamatayon mao pa ang ulan ug dili ang pag-gusbat sa kinaiyahan. Kadaghanan o halos tanan sa mga kinabuhing natabunan mga mamumuo sa mina, komunidad sa palibot sa mina samtang nagduyan sa ginansya sa mina ang mga korporasyon ug nagpanghambog sa taas nga koleksyon sa buhis ang kagamhanan. Apan nianang tanan, yanong katawhan ang gitabunan.
PRINSIPYO SA KAUSABAN
Hangtud nga dili himoong integral sa giya ug mga prinsipyo sa pampolitika, pang-ekonomiya ug katilingbanong kalambuan ang Kinaiyahan ug Paglahutay sa tinubdan sa kapaninguhaan ug panginabuhian sa katawhan daghan pang matabunang buhi, daghan pang kamatay tungod sa dahili, daghan pang banlason nga mga komunidad, daghan pang madislokar, daghan pang magutom, daghan pang kasamok.
GAMBALAY SA KAPADULNGAN
Mahinungdanong atong tagaan ug igong pagtagad ang kapadulngan sa atong mga paningkamot.
Daghan nang mga bagyo o bisan low pressure area lang nga niabot, dili na normal ang gidaghanon ug gikusgon sa tubig ug hangin. Ang naghuyang nga kalasangan ug kalidad sa yuta ug mga pasilidad mokutlo gyud ug kinabuhi ug moguba sa mga propedad. Dili kini natural nga hitabo, kundi gibunga kini sa niluog nga pagtagad sa kinaiyahan ug bahanding natural.
Kanunay nga ang yanong katawhan ang pasanginlan, sa laing bahin kinsa ba ang labing nag-ginansya luyo sa mga kalamidad ug disgrasya?
Sa mga lokal nga kagamhanan mahimong himoong giya o leksyon kining mga panghitabo sa pagpanday, paghulma sa estratehikong direksyon ug mga programa ug serbisyo sa lokalidad. Bisan ang katawhan himoon usab kini nga sumbanan sa pag-duso sa mga agenda ug pagsalmot sa lokal nga katikaran.
May Krisis na sa Kinaiyahan! Krisis na ang Kalibutan!
Bagat Notes
February 14, 2024
References:
https://mb.com.ph/.../more-to-come-davao-de-oro-landslide...
https://newsinfo.inquirer.net/.../what-went-before...
Photo: Wander Rider
Use and Share this if you like.
Comments
Post a Comment